Η συγχώρεση δεν είναι για αυτούς που μας πλήγωσαν, είναι για μας
H ίδια η
γλώσσα μάς οδηγεί. Συν-χωρώ. Ο ορισμός της συγχώρεσης προκύπτει από την ίδια
την ετυμολογία της λέξης. Συν + χωρώ σημαίνει «δίνω χώρο». Δίνω χώρο στην
ελεύθερη σκέψη, έτσι ώστε αυτή να μπορέσει να χωρέσει και άλλες απόψεις πέρα
από τη δική μου, δηλαδή δίνω περιθώρια σε δύο ή περισσότερες ενδεχόμενες
ερμηνείες που αφορούν το ίδιο γεγονός. Αυτό δεν προϋποθέτει ότι οφείλω να ενστερνιστώ
την αντίθετη άποψη, σημαίνει όμως να την κατανοήσω, να συγκλίνω με αυτήν, να
μπω στη θέση του απέναντι. Η κατανόηση και η ενσυναίσθηση των σκέψεων και των
συναισθημάτων του άλλου δεν σχετίζεται με τη συνέχεια, που μπορεί να είναι η
απόρριψη της δικής του ερμηνείας για το γεγονός ή ακόμη και η διακοπή των
σχέσεων μαζί του. Η έννοια της συγχώρεσης πολλές φορές παρεξηγείται και
αλλοιώνεται απ’ όσους προσπαθούν να την εφαρμόσουν, γι’ αυτό και η εφαρμογή της
ίσως είναι δύσκολη.
Τι
φέρνει ο καθένας στο μυαλό του στο άκουσμα της λέξης «συγχώρεση»; Η
συγχώρεση ορίζεται στο μυαλό πολλών ανθρώπων ως «άφεση αμαρτιών» ή «αυταπάρνηση και παραίτηση από κάθε
προσωπική επιθυμία». Όταν κάποιος πληγώνεται από τη συμπεριφορά
κάποιου αγαπημένου του προσώπου θεωρεί ότι προκειμένου να τον συγχωρέσει πρέπει
να ξεχάσει το συμβάν και να γίνουν όλα όπως πριν.
Μήπως πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τη συγχώρεση; Αν το ψάξουμε, η
κατανόηση του άλλου αποφέρει οφέλη για τον ίδιο μας τον εαυτό. Η ανάμνηση του
γεγονότος και της οδύνης που μας προκάλεσε και η διαρκής ενασχόληση με αυτό, η
διαιώνιση των αρνητικών συναισθημάτων και σκέψεων και η τοποθέτησή μας στο ρόλο
του θύματος διαταράσσει τη δική μας ψυχική υγεία και γαλήνη, μας προκαλεί
σκέψεις εκδίκησης και συνεπάγεται φόβο, αγωνία, άγχος και συμπτώματα
κατάθλιψης. Ενώ η διαδικασία
της συγχώρεσης μας αποφορτίζει τον πόνο που βιώνουμε και απαλύνει τη
συναισθηματική απειλή έως να την αφανίσει.
Πληρότητα
Η
συγχώρεση δεν απαιτεί προσωπική ταπείνωση. Απαιτεί πληρότητα, αυτογνωσία, αυτοεκτίμηση και
αυτοπεποίθηση. Να στραφούμε προς τον ίδιο μας τον εαυτό για να
αντικρίσουμε κατάματα τα λάθη, τα πάθη και τις αδυναμίες του, ώστε να
προωθήσουμε μέσα μας την κατανόηση για τις αδυναμίες του άλλου. Η ικανότητα να
συγχωρούμε τους άλλους εξαρτάται από το πόσο ειλικρινείς είμαστε με τον εαυτό
μας. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι το κουράγιο κάποιου να είναι πιστός στις
πεποιθήσεις του, να εμμένει σ’ αυτές αλλά το θάρρος να αλλάξει αυτές τις
πεποιθήσεις.
Τα
αρνητικά συναισθήματα περιλαμβάνουν
θλίψη, εγκατάλειψη, αδικία ή θυμό. Μια απλή νοητική επεξεργασία
μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι έτσι δεν προστατεύουμε τον εαυτό μας. Η
συγχώρεση δεν προϋποθέτει την έλλειψη αξιοπρέπειας από μέρους μας, αλλά μας
βοηθά να ξεφύγουμε από την απολυτότητα και τον περιορισμό του πνεύματος. Αν
διαιωνίσουμε τα αρνητικά συναισθήματα που σχετίζονται με το πρόσωπο που μας
έβλαψε μόνο επιπλέον βλάβη και μειονεκτήματα θα κερδίσουμε. Αν υπερβούμε το επώδυνο βίωμα, μας αγαπάμε,
μας φροντίζουμε, μας προστατεύουμε, και κοιτάμε μπροστά το μέλλον μας. Η
συγχώρεση είναι τρόπος επιβίωσης.
Το Καλό αναδύεται τελικά σαν κάτι μεγαλύτερο και ισχυρότερο απ’ το Κακό και
αυτό μας χαρίζει τόλμη, χαρά και ανακούφιση.
Όμορφο
συναίσθημα
Το να
συγχωρείς και να ξεχνάς δεν είναι μόνο όμορφο συναίσθημα αλλά και καλή συμβουλή
για την υγεία. Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζεται σε ένα άρθρο που δημοσιεύεται
στο περιοδικό «Psychological
Science».
Στο άρθρο επισημαίνεται ότι πολλοί άνθρωποι αδυνατούν να συγχωρήσουν εκείνους
που τους πλήγωσαν, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι ο θυμός τους ξεσπά τελικά στο
ίδιο το σώμα τους.
Ορισμένες δε έρευνες έχουν ήδη καταδείξει ότι τα άτομα που θυμώνουν εύκολα ή
είναι εχθρικά και αγχώδη διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν
καρδιαγγειακά προβλήματα.
Στο πλαίσιο της έρευνας οι μελετητές εξέτασαν 71 άνδρες και γυναίκες που είχαν
πρόσφατα μια εμπειρία προδοσίας από κάποιο μέλος της οικογένειάς τους, το
σύντροφο ή ένα φιλικό τους πρόσωπο. Στη συνέχεια, οι μετέχοντες χωρίστηκαν σε
δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα εξέφρασε, βάσει συγκεκριμένου κειμένου, την οδύνη της
για το γεγονός και τις σκέψεις της για το πώς θα έπρεπε να τιμωρηθούν εκείνοι
που την πλήγωσαν.
Αντίθετα, η άλλη ομάδα, επίσης βάσει συγκεκριμένου κειμένου, εξέφρασε την
ευσπλαχνία της απέναντι στο πρόσωπο που την πείραξε και αναγνώρισε ότι και η
ίδια είχε στο παρελθόν προδώσει κάποιον.
Αποφάνθηκαν λοιπόν οι ερευνητές ότι, όταν οι συμμετέχοντες εξέφραζαν αρνητικά
συναισθήματα, ο καρδιακός παλμός τους και η πίεση αυξανόταν, ενώ σημείωναν
εντονότερη νευρική δραστηριότητα. Μολονότι δεν γνωρίζουμε τις μακροπρόθεσμες
συνέπειες αυτών των αντιδράσεων στην υγεία, οι ερευνητές υποστηρίζουν πως
συνδέονται με καρδιαγγειακά προβλήματα.
Έτσι, όσο δύσκολο κι αν ακούγεται το
να μάθουμε να συγχωρούμε όσους μας πλήγωσαν και μας αδίκησαν, θα μας κάνει και
καλύτερους ανθρώπους και περισσότερο υγιείς.
Γι’
αυτό:
1.
Προσπαθήστε να τοποθετήσετε με λόγια σωστά και άρτια το τι ακριβώς σας ενόχλησε
και γιατί. Στη συνέχεια, εκμυστηρευτείτε τη δυσάρεστη εμπειρία σε κάποιον φίλο.
2.
Υποσχεθείτε στον εαυτό σας ότι θα κάνετε ό,τι ακριβώς πρέπει για να νιώσετε
καλύτερα. Η συγχώρεση είναι για εσάς, όχι για αυτούς που σας πλήγωσαν.
3. Η
συγχώρεση δεν σημαίνει πάντα ότι θα τα βρεις με το άτομο που σε πλήγωσε. Αυτό
που πραγματικά θέλετε και θα πετύχετε είναι η εσωτερική σας γαλήνη.
4. Όταν
νιώθετε πίεση από στενοχώρια ή από κάποια αδικία που σας έγινε, προσπαθήστε να
χαλαρώσετε. Πάρτε βαθιές αναπνοές, σκεφτείτε κάτι που σας φτιάχνει το κέφι και
δείτε την κατάσταση από απόσταση.
5. Για
την ακρίβεια, δείτε την κατάσταση από τη σωστή προοπτική της. Αναγνωρίστε ότι η
κακή σας κατάσταση και το άγχος προέρχονται από τα πληγωμένα συναισθήματα και
τις αρνητικές σκέψεις που έχετε τώρα, και όχι τόσο από αυτό που έγινε πριν από
δύο μέρες ή πριν από δέκα χρόνια.
6.
Σταματήστε να περιμένετε από τους άλλους να σας δώσουν αυτό που έχετε ανάγκη.
Για να μη σας το έχουν δώσει μέχρι τώρα, δε θα σας το δώσουν ποτέ.
7. Ψάξτε
να βρείτε νέους τρόπους που θα σας αποφέρουν θετικότητα και θα σας ωθήσουν να
βγείτε από το αρνητικό πεδίο σκέψεων που σας χαλάει την καθημερινότητα.
8.
Συγχωρήστε. Να θυμάστε ότι αυτός που έχει αδικήσει βρίσκεται σε μειονεκτική
θέση και δεν έχει το κουράγιο να το αντιμετωπίσει. Τη δύναμη την έχετε εσείς,
γιατί η συγχώρεση είναι δύναμη, είναι μεγαλείο ψυχικό και πνευματικό.
Όταν
συγχωρούμε, η ψυχική και σωματική μας υγεία δυναμώνει.
Yπόθεση
προσωπική
Πολλοί
πιστεύουμε ότι η συγχώρεση είναι κάτι που οφείλουμε να κάνουμε όταν αυτός που
μας πλήγωσε τη ζητάει. Όμως, στην πραγματικότητα είναι μια υπόθεση πολύ πιο
προσωπική. Δεν έχει να κάνει με τον άλλον, αλλά με εμάς, με τη δική μας ανάγκη
να απαλλαγούμε από ένα φορτίο που μας βαραίνει και να κερδίσουμε ξανά την
εσωτερική μας γαλήνη. Επίσης, δεν είναι πράξη δικαιοσύνης, γι’ αυτό μικρή
σημασία έχει αν αυτός που μας πλήγωσε τιμωρήθηκε ή όχι. Στην ουσία, η συγχώρεση
είναι μια πράξη ανακούφισης πρώτα από όλα για εμάς τους ίδιους, ενώ δεν
σημαίνει απαραίτητα ότι η σχέση μας με αυτόν που μας πλήγωσε θα διορθωθεί.
Πολλές είναι οι
επιστημονικές έρευνες που εστιάζουν στο καλό που κάνει η συγχώρεση τόσο στην
ψυχή μας όσο και στη συνολική μας υγεία. Μελέτη του Πανεπιστημίου του Stanford,
για παράδειγμα, βρήκε ότι οι σπουδαστές που είχαν εκπαιδευτεί να συγχωρούν
όσους τους πλήγωναν, θύμωναν λιγότερο και ήταν πιο αισιόδοξοι από εκείνους που
δεν είχαν εκπαιδευτεί. Επιπλέον, έρευνες τονίζουν ότι οι άνθρωποι που συγχωρούν
ευκολότερα έχουν λιγότερο στρες, χαμηλότερη αρτηριακή πίεση, κοιμούνται
καλύτερα, δεν υποφέρουν από κατάθλιψη και έχουν πιο γερό ανοσοποιητικό σύστημα.
Οι «συγγνώμες»
των γιορτών
Οι γιορτές
είναι συνυφασμένες με θετικά συναισθήματα και μας κάνουν πιο ευαίσθητους στα
συναισθήματα των άλλων. Τα μηνύματα αυτών των περιόδων ενθαρρύνουν πράξεις όπως
η συγγνώμη και η συγχώρεση. Μάλιστα, όταν οι γιορτές έχουν θρησκευτικό
χαρακτήρα, ασκούν μεγαλύτερη επίδραση σε όσους πιστεύουν στον Θεό, αφού η
συγγνώμη και η συγχώρεση κατέχουν κεντρική θέση στα μηνύματα που μεταφέρει η
θρησκεία.
Συγχωρώ, δεν
ξεχνώ
«Συγχωρώ» δεν
σημαίνει «ξεχνώ». Αντίθετα, για να συγχωρέσουμε κάποιον πρέπει να θυμηθούμε
ό,τι μας έκανε και να ασχοληθούμε με αυτό. Μόνον έτσι θα μπορέσουμε να το
αφήσουμε πίσω. Γι’ αυτό και η διαδικασία της συγχώρεσης χρειάζεται χρόνο και
μεγάλη προσπάθεια.
Η άρνηση
Η άρνηση να
συγχωρέσουμε τον «θύτη» είναι ένας τρόπος να του θυμίσουμε πόσο μας πλήγωσε, να
του δείξουμε τι νιώθουμε όταν δεν μπορούμε να εκφραστούμε ανοιχτά. Όσο
διατηρούμε, όμως, αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, στερούμε από τον εαυτό μας τη
δυνατότητα να αξιοποιήσει την ενέργειά του με πιο εποικοδομητικό τρόπο για εμάς
και τη σχέση μας αυτή. Μένουμε κολλημένοι στο παρελθόν, δεν
εξελισσόμαστε και τελικά φθειρόμαστε. Φυσικά, το πόσο σημαντική είναι η σχέση
με αυτόν που μας πλήγωσε καθορίζει και το πόσο μας επηρεάζουν τα συναισθήματά
μας.
Αν η άρνησή μας να συγχωρέσουμε αφορά μόνο μία συγκεκριμένη σχέση, τότε ίσως
έχουν προηγηθεί και άλλα γεγονότα που μας έχουν πληγώσει. Αν, πάλι, είμαστε
άνθρωποι που δεν συγχωρούμε, τότε συσσωρεύουμε αρνητική ενέργεια, που
μακροπρόθεσμα θα επηρεάσει τη ζωή μας και τις σχέσεις μας. Επίσης, στην
τελευταία περίπτωση, δεν συγχωρούμε ούτε τον εαυτό μας και είμαστε ιδιαίτερα
απαιτητικοί από αυτόν, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να χαρούμε τη ζωή μας.
Η εκδίκηση
Αν αυτό που
αναζητάμε είναι η εκδίκηση, τότε πάλι αρνούμαστε να αποδεσμευτούμε από ένα
παρελθόν που μας βαραίνει και επιλέγουμε να το διατηρούμε ζωντανό μέσα από
σκέψεις εκδίκησης. Έτσι, ξαναζούμε τον πόνο, αλλά αυτή τη φορά υπεύθυνοι
για την πρόκλησή του είμαστε εμείς και η εμμονή μας. Αντί να εστιάζουμε σε
πράγματα που θα βελτιώσουν τη ζωή μας, επιδιώκουμε μια ανακούφιση που δεν είναι
ποτέ αρκετή και δεν μας αφήνει να βγούμε από τη θέση του «θύματος». Δίνουμε τη
δύναμή μας στον άλλον, αφού με τις πράξεις του καθορίζει τη ζωή μας, χωρίς να
συνειδητοποιούμε ότι και εμείς έχουμε ευθύνη.
Τι να μάθει το
παιδί
Ένα παιδί που
μεγαλώνει με γονείς που ξέρουν να συγχωρούν θα μάθει και εκείνο να συγχωρεί.
Ωστόσο, αυτό που έχει αξία δεν είναι τόσο οι γονείς να μιλήσουν στο παιδί για
την αξία της συγχώρεσης όσο το να την υποστηρίζουν με τις πράξεις τους. Οι
πράξεις είναι αυτές που δίνουν ισχύ στο μήνυμά τους.
Ένας άλλος τρόπος για να μάθει κάποιος να συγχωρεί είναι να αναγνωρίσει με
ποιον τρόπο επηρεάζουν τη ζωή του τα αρνητικά συναισθήματα που κρατάει μέσα
του. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν θέλει να φθαρεί από αυτά, τότε θα επιλέξει να τα
απελευθερώσει και να προχωρήσει με τη ζωή του.
Η συγγνώμη
Πέρα από τη
συγχώρεση, υπάρχει και η «συγγνώμη», μια λέξη που φαίνεται εξίσου δύσκολο να
την προφέρουμε, ενώ είναι ακόμα πιο δύσκολο το να την εννοούμε. Όταν ζητάμε
συγγνώμη, στην ουσία αναλαμβάνουμε την ευθύνη για ό,τι κάναμε ή είπαμε σε βάρος
κάποιου άλλου. Η ανάληψη της ευθύνης αυτής συνδέεται με το αίσθημα της δύναμης
και όχι της αδυναμίας, αφού προϋποθέτει να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, να μπούμε
στη θέση του άλλου και να δείξουμε ευαισθησία. Η ενσυναίσθηση αποτελεί
θεμελιώδη ανθρώπινη δεξιότητα και όσοι τη διαθέτουν δημιουργούν πιο αρμονικές
σχέσεις. Όταν ζητάμε συγγνώμη από κάποιον, σημαίνει ότι μας ενδιαφέρει
πραγματικά η σχέση που έχουμε μαζί του. Όμως, και η ειλικρίνεια είναι βασική
προϋπόθεση για να λειτουργήσει η συγγνώμη θετικά, γι’ αυτό και αν ζητήσουμε
συγγνώμη, αλλά εξακολουθήσουμε να λειτουργούμε με τον ίδιο τρόπο, αυτό δείχνει
ότι δεν αναγνωρίζουμε πραγματικά τις συνέπειες των πράξεων μας και δεν
νοιαζόμαστε ουσιαστικά για τα συναισθήματα των άλλων. Οι πράξεις μας είναι
εκείνες που ενδυναμώνουν τον λόγο μας.
Ειλικρίνεια
Η καθημερινή
εμπειρία δείχνει ότι το να ζητάμε ειλικρινά συγγνώμη είναι αρκετά δύσκολο.
Γιατί; Κάποιοι θεωρούν ότι κάτι τέτοιο είναι ένδειξη αδυναμίας, ότι παραχωρούν
στον άλλον την ισχύ. Όταν κάποιος λειτουργεί ανταγωνιστικά σε μια σχέση, θεωρεί
σημαντικό να αισθάνεται ότι διατηρεί εκείνος τον έλεγχο. Ωστόσο, λόγος μπορεί
να είναι και η απουσία επαφής με τα δικά μας συναισθήματα, καθώς αν δεν τα
αναγνωρίζουμε, δεν μπορούμε να μπούμε στη θέση του άλλου. Αποτρεπτικά
λειτουργούν και τα έντονα συναισθήματα ενοχής, τα οποία δεν μας αφήνουν να
αναλάβουμε την ευθύνη των πράξεών μας και να επανορθώσουμε. Τέλος, υπάρχει και
το ενδεχόμενο να μη ζητάμε συγγνώμη επειδή δεν έχουμε αντιληφθεί τις συνέπειες
των πράξεών μας. Είναι, επομένως, σημαντικό σε μια σχέση το άτομο που έχει
θιγεί να εκφράζει ανοιχτά τα συναισθήματά του.
Όταν δεν ζητάμε συγγνώμη, το μήνυμα που λαμβάνει κάποιος είναι ότι η σχέση μας
μαζί του δεν είναι σημαντική. Η στάση αυτή μπορεί να του προκαλέσει θυμό, λύπη,
πόνο, τα οποία επηρεάζουν τη σχέση μας και μπορεί να το απομακρύνουν από κοντά
μας.
Μορφές
συγγνώμης
Έρευνα από το
Πανεπιστήμιο του Maryland έδειξε πως υπάρχουν τρεις μορφές συγγνώμης,
που η καθεμία είναι αποτελεσματική ανάλογα με το άτομο στο οποίο απευθύνεται. Η
πρώτη περιέχει την έννοια της επανόρθωσης, η δεύτερη της κατανόησης και του
συμμερισμού και η τρίτη της αναγνώρισης παραβίασης κανόνων. Οι ειδικοί
υποστηρίζουν πως η πρώτη είναι πιο αποτελεσματική με όσους είναι ατομιστές και
υλιστές, η δεύτερη με ανθρώπους που ορίζουν τον εαυτό τους κυρίως μέσα από τις
σχέσεις τους και η τρίτη με όσους ορίζουν τον εαυτό τους ως μέλη μιας ομάδας.
Τα στάδια της
συγχώρεσης
1. Το πρώτο
βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε τον πόνο που μας προκάλεσαν. Δεν είναι εύκολο
να παραδεχτούμε ότι πληγωθήκαμε, γιατί συχνά πείθουμε τον εαυτό μας ότι όλα
είναι καλά, ώστε να προστατευτούμε από δυσάρεστα συναισθήματα.
2. Πολλές
φορές, όταν μας πληγώνουν, έχουμε την αίσθηση ότι κάπου φταίξαμε κι εμείς, ώστε
να αισθανόμαστε ότι έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης. Οι ενοχές, όμως, δεν
οδηγούν πουθενά.
3. Το στάδιο
της θυματοποίησης είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, γιατί ο ρόλος του θύματος
είναι πολύ «βολικός» και αποτελεί μια καλή δικαιολογία για να μην αναλάβουμε
ευθύνες.
4. Εξίσου
σημαντικό είναι και το να εκφράσουμε την οργή μας. Ωστόσο, για να γίνει αυτό
δεν χρειάζεται να βρεθούμε πρόσωπο με πρόσωπο με αυτόν που μας πλήγωσε, αρκεί
να παραδεχτούμε και να αποδεχτούμε τον θυμό μας.
5. Έπειτα
ακολουθεί το ξεκαθάρισμα των λογαριασμών. Ούτε εδώ χρειάζεται να αναζητήσουμε
τον θύτη και να του μιλήσουμε, εκτός και αν πρόκειται για κάποιο κοντινό σε
εμάς πρόσωπο. Η συγχώρεση μπορεί να δοθεί ακόμη κι αν δεν ξαναδούμε αυτόν που
μας έβλαψε.
6. Το τελευταίο
στάδιο είναι αυτό της συγχώρεσης, το οποίο οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται ως
μια εσωτερική λύτρωση.
Αξιοπρέπεια
Όταν κάποιος
καταφέρει να συγχωρέσει το άτομο που τον έχει πλήξει, αυτό σημαίνει πως δεν
τρέφει πλέον «αρνητικά» και καταστροφικά αισθήματα για το άτομο αυτό αλλά ούτε
και για τις όποιες πράξεις του. Ακόμα και αν δεν μπορέσουμε να συγχωρέσουμε μια
πολύ σοβαρή πράξη σε βάρος μας, η σταδιακή συμφιλίωση με αυτό που συνέβη μπορεί
να μας βοηθήσει να συνεχίσουμε με αξιοπρέπεια τη ζωή μας.
Ο Francis
Bacon, Άγγλος φιλόσοφος, πολιτικός, συγγραφέας και επιστήμονας (1561-1626)
είπε: «Αυτός που δεν προτίθεται να συγχωρέσει τους άλλους καταστρέφει τη
γέφυρα που κάποια στιγμή ο ίδιος θα χρειασθεί να διαβεί»…
Η συγχώρεση δεν αλλάζει το παρελθόν, αλλά μπορεί ν’ αλλάξει το μέλλον.
